Patella femoraal pijn syndroom, knieschijf aandoeningen (luxatie, conservatief behandelen en na operatie)
Inleiding
Een patella femoraal pijn syndroom (PFPS) duidt op een slecht functionerende patella (knieschijf) die veel pijn kan geven bij bewegen. Stand afwijkingen of overbelasting van de patella kunnen leiden tot slijtage van het kraakbeen achter de knieschijf. In het patella femorale gewricht glijdt de patella in een groeve die aangetast kan zijn.
Chondromalacia is de term die gebruikt wordt voor een patella femorale gewricht dat structureel is beschadigd, terwijl de term patella femoraal pijnsyndroom verwijst naar de vroege stadia van de aandoening. Bij het patella femoraal pijnsyndroom is het waarschijnlijker dat de symptomen reversibel zijn.
Volgens de laatste richtlijnen (Manchester 2015) dient het PFPS behandeld te worden met gerichte krachttraining, oefening combinaties ( samenwerking) van de heup en de knie en gerichte voetondersteuning.
Bij patellaluxaties raakt de patella uit de groeve en schiet naar buiten en komt er dan naast te staan, dit zorgt voor erg veel pijn. In de meeste gevallen van de patellaluxatie is de knie licht gebogen (20-30 graden) waarbij de knie naar binnen staat waardoor de bovenbeenspier een hoge excentrische kracht moet leveren. Het binnenste gedeelte van de bovenbeen spier moet dan stabiliseren en is hier niet meer toe in staat. Bij verdere buiging zal de patella luxeren naar buiten en het mediale patellofemorale ligament scheuren. Hierbij is ook kans op schade aan de spiervezels van de spier en de kraakbeenbekleding van het bovenbeenbot en de achterkant van de patella.
"Twee keer een patella luxatie (knie uit de kom) gehad. Beide keren ben ik geholpen door de heer Boekema. Hij was zeer kundig, gaf veel informatie, kwam zijn afspraken na en zorgde ervoor dat ik snel weer ter been was."
Een aantal risicofactoren spelen hierbij een rol, zoals beweeglijkheid van de patella, abnormale patellavorm, x-benen,diepte van de groeve, verminderde kracht van de bilspieren en de stand van het kniegewricht.
Patellafemorale stress tijdens belasting
Activiteit patella femorale stress
trap oplopen 3,3x lichaamsgewicht
trap aflopen 20% meer dan trap oplopen
wandelen 0,5x lichaamsgewicht
fietsen 1,3x lichaamsgewicht
joggen 7,0x lichaamsgewicht
squatten 7,0x lichaamsgewicht
Overzicht
Anatomie
Wat is de functie van de patella?
De patella is het beweegbare botstuk aan de voorkant van de knie.
De patella is verbonden aan de bovenzijde met de bovenbeenspier (quadriceps).
Aan de onderzijde van de knieschijf zit de kniepees die aanhecht op het scheenbeen. Aanspannen van de bovenbeen spieren zorgt voor strekking van de knie.
De patella fungeert als een steunpunt om de kracht van de bovenbeenspier te vergroten.
De achterzijde van de knieschijf is bedekt met glad kraakbeen. Deze bedekking zorgt ervoor dat de knieschijf in de groeve kan glijden.
De bovenbeen spier zorgt ervoor dat de patella in de groeve blijft. Als de timing van de bovenbeen spieren verkeerd is, kan de knieschijf luxeren.
Oorzaken
Wat veroorzaakt dit probleem?
Problemen ontstaan gewoonlijk wanneer de knieschijf aan slijtage lijdt.
Het onderliggende kraakbeen begint te degenereren, iets wat vaak voorkomt bij jonge sporters. Voetballers, snowboarders, fietsers, roeiers, tennissers, balletdansers en lopers worden het meest getroffen.
Slijtage kan op verschillende manieren ontstaan. Acute schade aan de knieschijf of continue wrijving tussen de knieschijf en het dijbeen kan leiden tot het patella femoraal pijnsyndroom. Bij een verkeerd bewegen van de patella door de groeve kan er pijn ontstaan. Er kan een disbalans ontstaan in de bovenbeenspier die ervoor zorgt dat de knieschijf meer naar de ene dan naar de andere kant beweegt.
Het gewrichtskraakbeen wordt dan eenzijdig zwaarder belast en dit kan op termijn schade veroorzaken. Zwakte van de bilspieren en de spieren rondom de heup zijn van invloed op de stand en werking van het kniegewricht.
Bij standsafwijkingen zoals X benen of O benen wordt de knieschijf op een andere manier belast wat klachten kan veroorzaken. Uiteindelijk wordt de lokale belastbaarheid lager en ontstaat er pijn rond de knieschijf.
Wij besteden veel aandacht aan de versterking van de bil en heup spieren en beoordelen het springen en landen.
Een juiste werking tussen de bilspieren, hamstrings en de quadriceps zorgt voor een optimale werking van het kniegewricht.
Symptomen
Symptomen
Welke klachten worden ervaren aan de patella?
Pijn is de grootste stoornis die wordt ervaren. De pijn wordt verergerd door activiteiten die het patella femorale gewricht belasten, zoals hardlopen, hurken, of de trap op- en aflopen. Knielen is vaak te pijnlijk om überhaupt te proberen. De knie te lang gebogen houden, zoals zittend in een auto of bioscoop, kan eveneens pijn veroorzaken. U kan de knie ook horen knarsen of een knappend geluid horen maken wanneer u hurkt of de trap op- of afloopt. Als er een aanzienlijke hoeveelheid slijtage is, voelt u uw knie knappen of klikken wanneer u de knie buigt. Dit kan gebeuren wanneer de onderkant van de knieschijf langs de groeve schuurt. De knie kan opzwellen bij intensief gebruik en stijf en strak aan beginnen te voelen. Dit wordt meestal veroorzaakt door ophoping van vocht in de knie.
Bij de patellaluxatie is de pijn met name afkomstig van het gescheurde ligament aan de binnenzijde en het vocht dat ruimte inneemt.
Diagnose
Hoe stellen wij de diagnose?
Om de diagnose te stellen vragen wij u te vertellen wat uw klachten zijn en hoe ze zijn ontstaan. Daarnaast doen we een lichamelijk onderzoek:
- Beoordelen de statiek van de heup, knie en enkel.
- Beoordelen van de beweeglijkheid van de patella.
- Of er vocht zit onder de patella en of het kniegewricht.
- Beoordelen we de werking en de kracht van de bovenbeenspieren en bilspieren.
- Beoordelen we het springen en landen.
- En onderzoeken we het gehele kniegewricht op mogelijke andere oorzaken van uw klachtenpatroon.
Mochten we nog meer informatie nodig hebben dan verwijzen we u naar uw huisarts of sportarts / orthopeed voor verdere diagnostiek.
Behandeling
Wat kunnen wij voor u doen?
Een actieve benadering in onze praktijk
Voor dit probleem wordt altijd als eerste stap een actieve benadering geadviseerd. Het uiteindelijke doel is een verbetering van spierfunctie en tegelijkertijd pijnvermindering. Door het nemen van medicatie kan de ontsteking en pijn worden bestreden. Verder kan zeer regelmatig koelen en het gebruik van medical tape ook bijdragen aan het verhogen van de lokale belastbaarheid. De patiënten geven aan minder pijn en een verbeterde functie te hebben met deze vorm van behandeling. Het voetenwerk gaan we trainen met behulp van de speed foot ladder. Door krachttraining uit te voeren kunnen we het kniegewricht weer beter laten strekken en buigen. Gesloten keten oefeningen zorgen voor een grotere spieractiviteit van de bovenbeen spieren en zorgen voor minder druk op het patella femorale gewricht. Wij zijn gewend om individuele aanpassingen te maken in het behandelprotocol. Uiteindelijk willen we u weer terugbrengen op het “oude” sport niveau zonder pijn. Door u weer stapsgewijs in te laten stromen kan u weer wennen aan de belasting.
Het totale programma kan zo’n 6- 8 weken of langer duren om de spierbalans te corrigeren en de functie van de knieschijf te verbeteren.
Herstel na operatieve behandeling
Mocht u geopereerd worden dan zullen veel chirurgen hun patiënten fysiotherapie voorschrijven na een knieoperatie voor patella femorale problemen. Patiënten wiens knieschijf is ‘geschoren’ beginnen meestal direct aan hun revalidatie. Na zwaardere operaties, waarbij de knieschijf weer in een goede stand wordt gebracht of het gewrichtskraakbeen wordt hersteld, dient het begin van de revalidatie even uitgesteld te worden. Bovendien moet de revalidatie langzamer worden opgebouwd zodat het bot of kraakbeen kan genezen zonder meteen te veel druk. De eerste weken fysiotherapie zijn bedoeld om de pijn en zwelling van de operatie te doen verminderen. Wij starten dan met oefeningen om de kniefunctie te verbeteren en om de bovenbeen spieren weer actief te maken. Verder in het programma richten we ons op de coördinatie, stabiliteit, uithoudingsvermogen en de kracht van de spieren rondom de knie. De balans en het voetenwerk trainen we door middel van de speedfoot ladder. Ook gaan we met u sporten en zal uw fysieke belastbaarheid worden verhoogd om u weer terug te brengen naar het (oude) nivo sportbeoefening zonder pijn.
Revalidatie op de sportvloer
Om uiteindelijk weer te kunnen sporten gaan we u sport specifiek belasten. Waar mogelijk bent u bij ons in de sporthal of buiten op het veld al aan het oefenen. Onder onze begeleiding gaat u weer springen en landen.
Het voetenwerk wordt iedere behandeling getraind met de speedfoot lader. En de lokale belastbaarheid wordt verder vergroot met langere afstanden fietsen. Samen met verschillende trainers hebben we belastbaarheid profielen van sport gemaakt om u weer zo goed mogelijk voor te bereiden op uw sport activiteiten. Door dit stapsgewijs te trainen kunt u weer geleidelijk instromen bij uw sporttraining. Uw trainer brengen we ook op de hoogte van de mate van belasting.
Preventie / Tips
Goed getrainde bilspieren zorgen voor een juiste werking van het kniegewricht.
Met name om de knie tijdens het bewegen te stabiliseren is er een co-contractie vereist van de M. Quadriceps en de hamstrings.
De bilspieren zorgen voor een ondersteunende functie in het doorvoeren van snelheid en kracht die door de onderste extremiteiten en de romp worden aangemaakt.